Kırım-Kongo Kanamalı Ateşi Hastalığı nedir?
Kırım-Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA),
keneler tarafından taşınan Bunyaviridae ailesine bağlı Nairovirüs
grubuna ait bir virüsle oluşan ateş, halsizlik, iştahsızlık, kas ağrısı,
baş ağrısı, bulantı, kusma, ishal ve ağır vakalarda kanama gibi
bulgular ile seyrederek ölümlere neden olabilen zoonotik (hayvanlardan
insanlara bulaşan) karakterli bir enfeksiyon hastalığıdır.
KKKA Hastalığı Hangi Yollarla Bulaşır?
- Virüsü taşıyan özellikle Hyalomma türüne ait kenelerin insan vücuduna tutunması,
- Virüsü taşıyan kenelerin çıplak el ile ezilmesi,
- KKKA virüsünü taşıyan hayvanların kan, doku ve diğer vücut sıvıları ile temas edilmesi,
- KKKA hastalarının kan ve diğer vücut sıvıları ile temas edilmesi ile bulaşır.
KKKA Hastalığı Hayvanlarda Görülür mü?
Hastalık hayvanlarda belirti göstermez.
Hayvanlarda belirti göstermeden seyrettiğinden, hastalığın sık olarak
görüldüğü bölgelerde bulunan hayvanlar sağlıklı görünse bile hastalığı
bulaştırabilirler. Bu sebeple hayvanların kanlarına, vücut sıvılarına
veya dokularına çıplak el ile temas edilmemelidir. Hayvan sahipleri
hayvanlarını kenelere karşı uygun ilaçlarla, doğru yöntemle belirli
aralıklarla ilaçlamalı, hayvan barınakları kenelerin yaşamasına imkan
vermeyecek şekilde yapılmalı, barınaklardaki çatlaklar ve yarıklar tamir
edilerek badana yapılmalıdır. Hayvanların kanlarına, vücut sıvılarına
veya dokularına çıplak el ile temas eden kişiler, kendilerini 14 gün
süreyle halsizlik, iştahsızlık, ateş, kas ağrısı, baş ağrısı, bulantı,
kusma veya ishal gibi belirtiler yönünden izlemeli ve bu belirtilerden
bir veya bir kaçının ortaya çıkması halinde derhal en yakın sağlık
kuruluşuna müracaat etmelidirler.
KKKA Hastalığı İnsandan İnsana Bulaşır mı?
Hastalığa yakalanan kişilerin kan, vücut
sıvıları ve çıkartıları ile hastalık bulaşabilir. Bu nedenle hasta ile
temas eden kişiler gerekli korunma önlemlerini (eldiven, önlük, maske
v.b.) almalıdır. Kan ve vücut sıvıları ile korunmasız temastan
kaçınılmalıdır. Bu şekilde bir temasın olması durumunda, temaslının en
az 14 gün süreyle ateş ve diğer belirtiler yönünden takip edilmesi
gerekmektedir.
KKKA Hastalığının Belirtileri Nelerdir?
Hastalık virüsün alınma şekline bağlı
olarak 1-14 gün sürebilen kuluçka döneminden sonra ateş, halsizlik,
üşüme, titreme, yaygın kas ağrıları, baş ağrısı, bulantı-kusma, ishal,
yüzde ve gözlerde kızarıklık, deri döküntüsü gibi şikâyetlerle kendini
gösterir. Hastalığın ilerleyen dönemlerinde cilt kanaması, diş eti
kanaması, burun kanaması, mide-barsak kanaması, akciğer ve beyin
kanamaları görülebilir.
Kimler Risk Altındadır?
- Hastalığın görüldüğü bölgelerde yaşayan tarım ve hayvancılık ile uğraşan çiftçi ve çobanlar,
- Kasaplar ve mezbaha çalışanları,
- Veteriner hekimler,
- Askerler,
- Korunmasız olarak kamp ve piknik yapanlar,
- KKKA hastaları ile temas eden sağlık personeli,
- Laboratuvar çalışanları
- Hasta yakınları risk altındadır.
KKKA Hastalığının Tanısı Nasıl Konulur?
KKKA hastalığında erken tanı, ihtiyaç
duyulduğunda kan ve kan ürünlerinin sağlanması ve etrafa bulaşın
önlenmesi açısından çok önemlidir. Ayırıcı tanının hızla yapılıp
hastanın öncelikle KKKA olup olmadığı değerlendirilmelidir. Hastalığın
kesin tanısı serum örneğinde PCR ile viral RNA’nın ya da ELISA ile
spesifik IgM antikorlarının gösterilmesi ile konulur.
KKKA Hastalığı Öldürücü Müdür?
Yapılan çalışmalarda, KKKA hastalığı
nedeniyle ölüm ile ilgili verilerde %40’a kadar çıkan oranlar
bildirilmektedir. Türkiye’de görülen vakalarda ölüm yüzdesi %5 civarında
bulunmuştur.
KKKA Hastalığı Nasıl Tedavi Edilir?
Destek tedavisi, tedavinin temelini
oluşturur. Bunun yanında hastanın sıvı-elektrolitlerinin ve kan
değerlerinin izlenmesi gerekmektedir. Gerekirse taze donmuş plazma ve
trombosit süspansiyonu verilebilir.
KKKA Hastalığından Korunmak Için Herhangi Bir Aşı Mevcut Mudur?
Daha önce Bulgaristan’da aşı
geliştirildiği ve etkili olduğuna dair bildirimler var ise de, bugün
için modern anlamda insanlarda kullanılan bir aşı yoktur. Ancak aşı
geliştirme çalışmaları Bakanlığımızın desteği ile ülkemizde devam
etmektedir.
Keneler Nasıl Tanınır Ve Nerelerde Bulunur?
KKKA’nın bulaşmasında Hyalomma soyuna
ait keneler daha büyük bir yere sahip olmakla birlikte, 30 kene türünün
bu hastalığı bulaştırabileceği bildirilmektedir. Keneler otlaklar,
çalılıklar ve kırsal alanlarda yaşayan, küçük oval şekilli, 6-8 bacaklı,
uçmayan, sıçramayan, yerden yürüyerek vücuda tırmanan eklembacaklı
hayvanlardır. Hayvan ve insanların kanlarını emerek beslenirler. Henüz
ergin olmamış Hyalomma soyuna ait keneler, küçük omurgalılardan kan
emerken virüsleri alır, gelişme evrelerinde muhafaza ederler. Keneler,
insan veya hayvanlardan kan emerken virüsleri de bulaştırırlar. Türlere
göre değişmekle beraber kenelerin, küçük kemiricilerden, yaban
hayvanlarından evcil memeli hayvanlara ve kuşlara kadar geniş bir
konakçı yelpazesi vardır. Küçük omurgalılar ve özellikle yerden beslenen
kuşlar, kenelere virüs bulaştıran en önemli konak grubunu
oluşturmaktadırlar; keneler, biyolojik evrimlerinin değişik safhalarında
bu canlılardan kan emerler. Ülkemiz, kenelerin yaşamaları için coğrafi
açıdan oldukça uygun bir yapıya sahiptir.
Kenelerden Korunmak Için Ne Yapılmalıdır?
Tarla, bağ, bahçe ve piknik alanları
gibi kene yönünden riskli alanlara gidilirken, kenelerin vücuda
girmesini engellemek maksadıyla mümkün olduğu kadar vücudu örten
giysiler giyilmeli, pantolon paçaları çorapların içerisine sokulmalı,
mümkünse çizme giyilmeli, ayrıca kenelerin elbise üzerinde rahat
görülebilmesi için açık renkli kıyafetler tercih edilmelidir. Kene
yönünden riskli alanlardan dönüldüğünde kişi kendisinin, çocuklarının
vücudunda (kulak arkası, koltuk altları, kasıklar ve diz arkası dahil)
ve kıyafetlerinde kene olup olmadığını kontrol etmelidir.
Vücuda Kene Tutunduğunda Ne Yapılmalıdır?
Vücuduna kene tutunan kişi hiç vakit
kaybetmeden çıplak el ile dokunmamak şartıyla, keneyi vücuda tutunduğu
en yakın yerden uygun bir malzeme (eldiven, bez ya da poşet vs) ile
tutarak çıkarmalıdır. Kene çıkarıldıktan sonra tentürdiyot, gibi
antiseptik bir solüsyon kene tutunma yerine sürülmelidir. Ancak, kişi,
keneyi kendisi çıkaramadığı durumlarda en yakın sağlık kuruluşuna
başvurmalıdır. Kene ne kadar erken çıkarılırsa hastalığın bulaşma
riskinin de o kadar azalacağı unutulmamalıdır. Vücuduna kene tutunan
kişiler kendilerini 10 gün süreyle halsizlik, iştahsızlık, ateş, kas
ağrısı, baş ağrısı, bulantı, kusma veya ishal gibi belirtiler yönünden
izlemeli ve bu belirtilerden bir veya bir kaçının ortaya çıkması halinde
derhal en yakın sağlık kuruluşuna müracaat etmelidirler.
VÜcuda Tutunan Kene Nasıl Çıkartılır?
Kene vücuda tutunduğu en yakın kısımdan
tutulur (çıplak elle dokunmadan) ve tutunduğu yönün aksine sabit bir
kuvvetle çekilir. Bunun için ince uçlu pens, eldiven, bez ve poşet gibi
çıplak elle teması önleyen malzemeler kullanılır.
Tarla, bağ, bahçe ve piknik alanları gibi kene yönünden riskli alanlara gidecekseniz,
Kenelerin vücuda girmesini engellemek
maksadıyla mümkün olduğu kadar vücudu örten giysiler giyin, pantolon
paçalarını çoraplarınızın içerisine sokun ve ayrıca kenelerin elbise
üzerinde rahat görülebilmesi için açık renkli kıyafetler giyinmeyi
tercih edin.
Kene Yönünden Riskli Alanlardan Döndüğünüzde,
Kendinizin ve çocuklarınızın vücudunda
(kulak arkası, koltuk altları, kasıklar ve diz arkası dâhil) ve
giysilerinizde kene olup olmadığını kontrol edin.
Vücuda Tutunmuş Keneyi Gördüğünüzde,
Hiç vakit kaybetmeden çıplak el ile
dokunmamak şartıyla, eldiven, kağıt mendil, bez veya naylon poşet gibi
materyal kullanarak, ezmeden, patlatmadan hemen çıkarın. Kene vücuttan
ne kadar kısa sürede çıkarılırsa hastalık riski de o kadar azalmaktadır.
Ancak, keneyi kendiniz çıkaramıyorsanız hemen en yakın sağlık
kuruluşuna başvurun. Vücuda tutunan veya hayvanların üzerinde bulunan
keneleri kesinlikle çıplak el ile öldürmeyin ve patlatmayın. Kenelerin
üzerine sigara basmayın, kolonya ve gaz yağı gibi maddeler dökmeyin.
Keneyi Vücuttan Çıkardıktan Sonra,
Kene tutunan yeri, su ve sabunla
temizleyin. Daha sonra tentürdiyot veya baticon gibi bir antiseptik ile
silin. Kendinizi 10 gün süreyle halsizlik, iştahsızlık, ateş, kas
ağrısı, baş ağrısı, bulantı, kusma veya ishal gibi belirtiler yönünden
izleyin ve bu belirtilerden bir veya bir kaçının ortaya çıkması halinde
derhal en yakın sağlık kuruluşuna müracaat edin.
Hayvanlarla Temas Edecekseniz,
Hayvanların kanlarına, vücut sıvılarına
veya dokularına çıplak el ile temas etmeyin. Hastalık hayvanlarda
belirti göstermeden seyrettiğinden, hastalığın sık olarak görüldüğü
bölgelerde bulunan hayvanlar sağlıklı görünse bile hastalığı
bulaştırabilirler.
Hastalığa Yakalanan Kişiler Ile Temas Edecekseniz,
Gerekli korunma önlemlerini (eldiven,
önlük, maske v.b.) alın. Hasta kişilerin kan, vücut sıvıları ve
çıkartıları ile hastalığın bulaşabildiğini unutmayın.
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi Hastası Ile Temas Ettiyseniz,
Kendinizi 14 gün süreyle halsizlik,
iştahsızlık, ateş, kas ağrısı, baş ağrısı, bulantı, kusma veya ishal
gibi belirtiler yönünden izleyin ve bu belirtilerden bir veya bir
kaçının ortaya çıkması halinde derhal en yakın sağlık kuruluşuna
müracaat edin.
Kırım Kongo Kanamalı Ateşinin ölümle
sonuçlanabileceği ve hastalığın hafif şekilde atlatılmasının erken
teşhis ve tedavi ile mümkün olabileceği unutulmamalıdır.